خبرگزاری حوزه | امانت‌داری یکی از فضایل اخلاقی و از اساسی‌ترین وظایف انسان در ارتباط با دیگران است که در قرآن و احادیث مورد تأکید فراوان قرار گرفته است.
امانت‌داری به معنای ایمنی و اطمینان بوده و بدین معناست که کسی چیزی را به امانت نزد دیگری می‌سپارد و از خیانت‌نکردن امانت‌دار اطمینان حاصل می‌کند.
نقطهٔ مقابل امانت‌داری خیانت است. خیانت از زشت‌ترین رذایل اخلاقی‌ست که از جمله آثار آن می‌توان به رواج بی‌اعتمادی در میان مردم اشاره کرد. در آموزه‌های دینی خیانت، گناه کبیره و اهل خیانت سزاوار مجازات اخروی خواهند بود.
رعایت اصول اخلاقی از مهم‌ترین وظایف افراد در تعاملات شغلی است. یکی از شغل‌هایی که رعایت اصول اخلاقی در آن ضرورت دارد حرفهٔ پزشکی است؛ با این تفاوت که این حرفه از حساسیت‌های بیشتری برخوردار است؛ چرا که این حرفه، با سلامت اشرف مخلوقات، یعنی انسان سروکار دارد. یکی از اصول اخلاقی که رعایت آن در حرفه پزشکی ضرورت دارد اصل رعایت امانت‌داری است.
از مهم‌ترین تأثیرات امانت‌داری بر روی روابط میان پزشک و بیمار، می‌توان به تأمین منافع فردی بیمار و پزشک و همچنین مصالح اجتماعی اشاره کرد. پزشک به اقتضای حرفه‌ای که دارد باید امانت‌دار در مصادیق فراوانی از جمله جان و ناموس بیمار باشد. زمانی که بیمار برای درمان بیماری خود به پزشک مراجعه می‌کند و اطلاعاتی را که حتی با نزدیکان خود در میان نمی‌گذارد با پزشک مطرح می‌کند، بر پزشک لازم است امانت‌دار بیمار بوده و در حفظ اطلاعات خصوصی بیمار و عدم افشای آنها بدون رضایت وی کوشا باشد.
متأسفانه در مراکز درمان و مطب‌های خصوصی روش‌های مناسبی برای حفظ مدارک پزشکی بیماران وجود ندارد و منشی‌ها یا کارکنان بایگانی و مراکز بیمه و... می‌توانند به‌راحتی به بخش‌های مهمی از اسرار بیماران دسترسی داشته باشند.
علاوه بر این بسیاری از بیماران علاقه ندارند در حضور دیگران از علائم بیماری خود صحبت کنند. هنگامی که پزشکان مخصوصاً پزشکان متخصص تعدادی از بیماران اعم از زن و مرد و یا پیر و جوان را هم‌زمان در اتاق معاینه به انتظار می‌نشانند و بیمار در حضور آنها مجبور است از درد و رنج خود صحبت کند درحالی‌که بسیاری از صحبت‌های بیمار مطالب شخصی و محرمانه است که تنها پزشک باید از آنها باخبر باشد.
از نمونه‌های دیگر آن می‌توان به مراکز آموزشی اشاره کرد. در این مراکز در بسیاری از مواقع بیمار در حضور دانشجویان و دستیار غیرهمجنس مورد معاینه قرار می‌گیرد. این‌گونه اعمال نادیده‌گرفتن حریم خصوصی بیمار است و به فضیلت امانت‌داری در حرفهٔ پزشکی آسیب می‌رساند.
امروزه تمام زندگی انسان‌ها تحت‌تأثیر تکنولوژی و فضای مجازی قرار دارد که در حرفه پزشکی نیز با انواع روش‌های نوین در تشخیص، پیشگیری و درمان زمینه افشای اطلاعات بیماران بیش‌ازپیش فراهم شده است.
فضای مجازی یک فضای ناامنی است که اگر مطلبی در آن گفته شود به‌سرعت در دنیای وسیعی که خارج از دسترس فرد است منتشر می‌شود. برخی پزشکان برای شهرت‌طلبی و کسب درآمد خود پرونده پزشکی بیمار را در صفحه شخصی خود به اشتراک گذاشته و از اعتماد بیمار سوءاستفاده می‌نمایند. این عمل از لحاظ اخلاقی و قانونی و شرعی غیرمجاز است. به همین دلیل پزشکان باید ازاین‌گونه رفتارها اجتناب نمایند.
از دیگر مصادیق این بی‌اخلاقی‌ها می‌توان به نمایش گذاشتن تصویر بیماران اشاره کرد. به نمایش گذاشتن تصویر بیماران حتی زمانی که قانون‌گذار در حوزهٔ آموزش نیز اجازه داده باشد باید با کسب اجازه بیمار بوده و تصویر او کاملاً پوشانده شود به‌گونه‌ای که قابل‌تشخیص نباشد. درست است که از رسانه به‌عنوان یک فرصت آموزشی استفاده می‌شود؛ ولی هدف آموزش نمی‌تواند توجیه مناسبی برای زیر پا گذاشتن اخلاقیات و افشای اسرار پزشکی بیماران در فضای مجازی باشد.
رعایت آموزه‌های اخلاقی نه‌تنها مختص به فضای حقیقی بلکه از الزامات فضای مجازی نیز بشمار می‌رود.
خداوند در مورد افراد خیانتکار می‌فرماید: (وَمَا کَانَ لِنَبِیٍّ أَن یَغُلَّ ۚ وَمَن یَغْلُلْ یَأْتِ بِمَا غَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ۚ ثُمَّ تُوَفَّیٰ کُلُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ) (و هیچ پیامبری را نسزد که خیانت کند، و هر کس خیانت کند، روز قیامت، با آنچه (در آن) خیانت کرده بیاید. سپس به هر کس آنچه را کسب کرده است (از نیکی یا بدی) به طور کامل (پاداش یا سزا) داده می‌شود، و به آنان ستم نخواهد شد.) (سوره آل‌عمران آیه ۱۶۱)
امانت‌داری در خصوص بیماران یک اصل مسلم و پذیرفته شده در همه دنیا و موردتوجه همه نظام‌های حقوقی است و اخلاقیون بر اجرای آن تأکید دارند. برای حاکمیت اخلاق در حوزه پزشکی باید بستری در مطب‌ها و بیمارستان‌ها ایجاد شود که کسی نتواند از دایره اخلاق پا بیرون نهد و به خود اجازه ندهد در هیچ فضایی اعم از حقیقی یا مجازی به نقض حقوق بیماران بپردازد.
فرزانه محبی
۱۴:۵۷ - ۱۴۰۳/۰۶/۱۳